جراحی کرانیکتومی چیست؟
جراحی کرانیکتومی (Craniectomy surgery) به معنی برداشتن بخشی از استخوان جمجمه است.
چگونه استخوان جمجمه در جراحی کرانیکتومی برداشته می‌شود؟
جراحی کرانیکتومی چیست و این جراحی برای چه منظور انجام می‌شود؟
مراحل جراحی کرانیکتومی چگونه است؟
ست جراحی کرانیکتومی چیست؟
چه ابزاری برای برداشتن استخوان جمجمه در جراحی کرانیکتومی استفاده می‌شود؟
قبل از بررسی دقیق این جراحی و پاسخ به سوال های بالا، لازم است مروری کوتاه بر آناتومی لایه های سر داشته باشیم.
با ما همراه باشید با معرفی کامل جراحی کرانیکتومی؛
آناتومی لایه های سر از پوست تا مغز
اسکالپ (Scalp)
پوشش بافت نرم روی جمجمه را اسکالپ می‌گویند.
این پوشش شامل بخش های پوست و بافت زیر جلدی است که در مجموع 5 لایه را تشکیل می‌دهند.
اسکالپ از بالا به پایی شامل پوست (skin)، بافت همبند (connective tissue)، آپونوروز اپی کرانیال (epicranial aponeurosis)، بافت آرئولار شل (loose areolar tissue) و پری کرانیوم (pericranium) می‌شود.
- سه لایه اول اسکالپ (پوست، بافت همبند و آپونوروز اپی کرانیال) یک واحد را تشکیل می‌دهند که گاهی اوقات به آن اسکالپ اصلی (Scalp proper) گفته می‌شود. این لایه ها هنگام جراحت شدید اسکالپ پاره می‌شوند.
- هنگامی که اسکالپ بریده می‌شود، بافت همبند متراکم اطراف عروق، عروق بریده شده را باز نگه می‌دارد که این امر باعث خون ریزی بیش از حد می‌گردد.
- استحکام بافت همبند سست (Loose connective tissue) باعث محدود شدن عفونت ها و گسترش آن در همین لایه می‌شود.
جمجمه (cranium / skull)
جمجمه یک ساختار استخوانی است که از صورت حمایت میکند و یک حفره محافظتی برای مغز تشکیل می دهد.
استخوان های جمجمه را می توان به دو گروه تقسیم کرد:
- استخوان هایی که از سقف جمجمه و قاعده جمجمه تشکیل شده است
- استخوان های صورت
پرده های مننژ
سه لایه سخت شامه یا دورا متر (Dura mater)، عنکبوتیه یا آراکنوئید متر (Arachnoid mater) و نرم شامه یا پیا متر (Pia mater) پرده های مننژ را تشکیل می‌دهند.
- فضای زیر عنکبوتیه یا ساب آراکنوئید (Subarachnoid space) به فضای بین عنکبوتیه و نرم شامه گفته می‌شود.
تکنولوژی جراحی کرانیکتومی
جراحی کرانیکتومی به منظور برداشتن بخشی از استخوان جمجمه (Cranium) انجام می‌شود.
هدف از برداشتن بخشی از جمجمه در کرانیکتومی، کاهش فشار داخل جمجمه و مغز زیرین است.
این روش به طور معمول در مواردی انجام می‌شود که بیمار آسیب دیدگی شدید مغزی را تجربه کرده است که شامل میزان قابل توجهی خونریزی در اطراف مغز یا تورم بیش از حد مغز است.
کرانیکتومی معمولاً به عنوان یک اقدام نجات دهنده زندگی انجام می‌شود.
بیمارانی که با آسیب مغزی شدیدی مواجه شده‌اند، ممکن است زندگیشان تهدید شود.
در بعضی اوقات خونریزی در اطراف مغز یا تورم مغزشان به حدی شدید است که می‌تواند منجر به فشردگی مغز و مرگ مغزی شود.
در این نوع شرایط وخیم، جراحان مغز و اعصاب می‌توانند بخشی از استخوان جمجمه را بردارند، لخته‌های زیرین را که مغز را فشرده میکند، تخلیه کنند و فشار روی مغز را کاهش دهند.
علاوه بر این، از آنجایی که مغز معمولاً پس از یک آسیب شدید، باعث متورم شدنش می‌شود، برداشتن استخوان، مغز را آزاد میکند تا به سمت بالا متورم شود نه به سمت پایین.
این امر باعث می‌شود اطراف ساقه مغز فشرده نشود زیرا بیشتر عملکرد های حیاتی در ساقه مغز قرار دارد و فشرده شدن این ناحیه باعث مرگ مغزی می‌شود.
با گذشت زمان تورم مغز کاهش می یابد و استخوانی که برداشته شده می تواند مجدد جایگزین ناحیه باز شده شود.
مراحل جراحی کرانیکتومی
در این قسمت قصد داریم مراحل جراحی کرانیکتومی را به ترتیب مورد بررسی قرار دهیم؛
- بیماری که آسیب شدید مغزی را تجربه کرده است، عموما در بیمارستان بستری و تحت نظر دقیق است. بیمار جهت انجام جراحی به اتاق عمل منتقل شده و پرسنل های بیهوشی با نظارت دقیق علائم حیاتی، بیمار را بیهوش و آماده جراحی کرده.
- جراح مغز و اعصاب به همراه تیم جراحی، برشی در پوست سر ایجاد می‌کنند. معمولاً در سمتی از سر که بیشترین فشار در آن قرار دارد (مخصوصاً در مواردی که فشردگی ناشی از لخته خون باشد).
- هنگامی که پوست و بافت های زیرین بریده شد و از مسیر دسترسی به مغز کنار زده شد، تیم جراحی جهت دسترسی به مغز، استخوان جمجمه را سوراخ میکند (این کار ممکن است با زدن یک یا چند سوراخ توسط دریل، صورت پذیرد).
- ایجاد هر سوراخ، با کمک یک سوراخ کننده بادی یا الکتریکی و یا با یک هادسون بریس دستی انجام می‌شود.
- استخوان جمجمه بین سوراخ ها بریده می‌شود که جهت این کار از نوار های سیمی انعطاف پذیر (اره ژیگلی) یا کرانیوتومی بادی استفاده می‌شود (در ادامه جدول معرفی اره ژیگلی و دریل هادسون قرار دارد).
- در نهایت قسمتی از استخوان جمجمه مورد نظر برداشته می‌شود و جراح اقدام به خارج کرد لخته های زیر جمجمه میکند.
- معمولاً استخوان در فریزر اتاق عمل قرار داده و نگهداری می‌شود، به این امید که پس از کاهش تورم مغزی بیماران و پایدارتر شدن وضعیت آن‌ها، این استخوان در جای قبلی خود با انجام جراحی مجدد قرار گیرد.
- بعد از برداشتن استخوان جمجمه، یک کلاه محافظتی به ببمار داده می‌شود. این کلاه از آسیب بیشتر مغزی جلوگیری میکند.
- پس از برداشتن استخوان، و کنترل هرگونه خونریزی در اطراف مغز، پوست و بافت همبند پوشاننده مغز با سوچور (بخیه) بسته می‌شود.
- جراحی به پایان رسیده و بیمار به ریکاوری پس از عمل منتقل می‌شود.
در جدول زیر توضیحات اره ژیگلی و دریل دستی هادسون جهت آشنایی با این دو ابزار پر استفاده در جراحی کرانیکتومی نوشته شده است؛
| ارّه ژیگلی (Gigli saw) | دریل دستی هادسون (hudson) |
|---|---|
| نوعی ارّه دستی | نوعی دریل دستی |
| کاربرد در بریدن استخوان | کاربرد در سوراخ کردن جمجمه |
| شامل یک تیغه انعطاف پذیر مارپیچ با دو انتهای حلقه‌ای شکل | شامل یک دسته ثابت کننده در انتهای پروگزیمال خود که به یک دسته دارای قابلیت چرخش متصل است. به انتهای دیستال آن، سر تروپان (در اشکال و سایز های مختلف) متصل می‌گردد. |
اطلاعات جراحی کرانیکتومی
در این بخش قصد داریم اطلاعات جراحی کرانیکتومی را به صورت مختصر و مفید در قالب یک جدول مورد بررسی قرار دهیم؛
| معنی کرانیکتومی | برداشتن بخشی از استخوان جمجمه |
| هدف جراحی کرانیکتومی | کاهش فشار داخل جمجمه |
| اندیکاسیون جراحی کرانیکتومی | آسیب شدید - مغزی تشخیص، حذف یا درمان تومورهای مغزی - کلیپ کردن یا ترمیم آنوریسم - خارج کردن خون یا لخته های خونی از رگ خونی که نشت میکند - رفع ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) یا رسیدگی به فیستول شریانی وریدی (AVF) - تخلیه آبسه مغزی - ترمیم پارگی در غشای پوشاننده مغز (دورا ماتر) - درمان صرع - کاشت دستگاه های محرک برای درمان اختلالات حرکتی مانند بیماری پارکینسون یا دیستونیا (نوعی اختلال حرکتی) |
| عوارض جراحی کرانیکتومی | خونریزی - عفونت - آسیب بیشتر مغز – لخته شدن خون - فشار خون ناپایدار – تشنج - ضعف عضلانی - تورم مغز - نشت مایع مغزی نخاعی - خطرات مرتبط با استفاده از بیهوشی عمومی |
| زمان بستری جراحی کرانیکتومی | مقدار زمان بستری بستگی به میزان آسیب های دیگر و همچنین آسیب به سیستم عصبی دارد. |
مراقبت های حین جراحی کرانیکتومی
بیماران قبل از عمل تحت نظارت دقیق قرار می‌گیرند.
بعد از عمل بیماران از پوشش و کلاه ایمنی مناسب استفاده می‌کنند تا از آسیب بیشتر مغز جلوگیری کند.
پس از برداشتن استخوان، هرگونه خونریزی در اطراف مغز کنترل می‌شود.
پوست و بافت پیوندی که روی مغز قرار دارد با بخیه بسته می‌شوند.
آمادگی های قبل از عمل کرانیکتومی
- پزشک شما این روش جراحی کرانیکتومی را برای بیمار توضیح می‌دهد و بیمار می تواند از جراح سوالاتی بپرسد.
- از بیمار خواسته می شود که رضایت نامه ای را امضا کند تا اجازه انجام جراحی داده شود. بیمار باید فرم را با دقت بخواند و اگر موردی واضح نیست سوال بپرسد.
- علاوه بر یک سابقه پزشکی کامل، پزشک یک معاینه فیزیکی برای اطمینان از سلامت بیمار قبل از انجام عمل جراحی انجام می دهد. همچنین ممکن است نیاز به آزمایش خون و سایر آزمایشات تشخیصی باشد.
- یک معاینه عصبی قبل از عمل برای مقایسه با معاینات بعد از عمل انجام می‌شود.
- از بیمار خواسته می شود قبل از عمل حداقل 8 ساعت ناشتا باشد.
- بیمار اگر باردار باشد یا فکر می کند ممکن است باردار باشد، باید به پزشک خود اطلاع دهد.
- سوابق حساسیت به هر دارو، لاتکس، نوار چسب و داروهای بیهوشی از بیمار پرسیده می‌شود.
- تمام داروها و مکمل های گیاهی را که بیمار مصرف می کند پرسیده می‌شود.
- سابقه اختلالات خونریزی یا استفاده از از داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده خون)، آسپرین یا سایر داروهایی که بر لخته شدن خون تأثیر می گذارد از بیمار پرسیده می‌شود. ممکن است لازم باشد که این داروها قبل از عمل قطع شود.
- در صورتی که بیمار سیگار یا دخانیات دیگر مصرف میکند باید هرچه سریع تر جهت بهبود سریع تر و بهتر بعد عمل کنار بگذارد.
- ممکن است از بیمار خواسته شود که شب قبل از جراحی موهای خود را با یک شامپو ضد عفونی کننده مخصوص بشوید.
- ممکن است قبل از عمل یک آرام بخش برای بیمار تجویز شود.
- نواحی اطراف محل جراحی تراشیده خواهند شد.
- بر اساس وضعیت پزشکی بیمار، جراح ممکن است آماده سازی خاص دیگری را علاوه بر موارد فوق درخواست کند.
- از بیمار خواسته می‌شود که هر گونه لباس، جواهرات، یا سایر اشیایی که همراه دارد را جهت انجام جراحی خارج کند.
- لباس مخصوص بیماران به بیمار داده می شود تا بپوشد.
- یک لاین داخل وریدی (IV) در بازو یا دست ایجاد می‌شود (به وسیله آنژیوکت).
- بیمار به اتاق عمل فراخوانده می‌شود.
- یک کاتتر ادراری (سوند ادراری) برای تخلیه ادرار به بیمار زده می‌شود.
- بیمار به گونه ای روی تخت اتاق عمل قرار می گیرد که تیم جراحی بهترین دسترسی را به مغز داشته باشد.
مراقبت های بعد از عمل کرانیکتومی
مراقبت های بعد از جراحی کرانیکتومی در بیمارستان
- بیمار بلافاصله پس از جراحی کرانیکتومی، قبل از انتقال به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) برای نظارت به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود تا از نزدیک تحت نظر باشد (گاهی اوقات ممکن است مستقیماً از اتاق عمل به ICU منتقل شود).
- در ICU ممکن است برای کاهش تورم مغز دارویی براساس درخواست پزشک تجویز شود.
- روند بهبودی بسته به نوع عمل انجام شده و نوع بیهوشی متفاوت خواهد بود. هنگامی که فشار خون، نبض و تنفس بیمار پایدار شد و بیمار به هوش آمد، ممکن است وی به ICU یا بخش بستری بیمارستان منتقل شود.
- بیمار پس از بستری در ICU، به اتاقی در بخش پرستاری جراحی مغز و اعصاب در بیمارستان منتقل خواهد شد. بسته به شرایط چند روز دیگر در بیمارستان بستری خواهد ماند.
- ممکن است برای مدتی بعد از جراحی به اکسیژن نیاز داشته باشد اما به طور کلی، قبل از مرخص شدن، اکسیژن قطع می‌شود.
- تمرینات تنفس عمیق برای کمک به گسترش مجدد ریه ها و جلوگیری از ذات الریه به بیمار آموزش داده می‌شود.
- بررسی‌های عصبی مکرر توسط پرسنل پرستاری و پزشکی انجام می‌شود تا عملکرد مغز را آزمایش کنند و مطمئن شوند که سیستم‌های بدن پس از جراحی به درستی کار می‌کنند. برای ارزیابی عملکرد مغز از بیمار خواسته می‌شود تا دستورات اولیه مختلفی مانند حرکت دادن دست ها و پاهای خود را دنبال کند. همچنینقدرت بازوها نیز آزمایش خواهد شد.
- ممکن است برای جلوگیری از تورم صورت و سر، سر تخت بالا آورده شود (مقداری تورم بعد از عمل طبیعی است).
- بیمار تشویق می‌شود تا زمانی که در تخت استراحت میکند به اندازه‌ای که می‌تواند تحمل کند، حرکت کند و در ابتدا با کمک از تخت خارج شود و راه برود، زیرا قدرت وی باید بازتوانی شود. ممکن است از یک فیزیوتراپیست خواسته شود که قدرت، تعادل و تحرک بیمار را ارزیابی کند و پیشنهادهایی برای انجام تمرینات در بیمارستان و خانه بدهد.
- بسته به وضعیت بیمار، ممکن است چند ساعت پس از جراحی مایعاتی داده شود تا بنوشد. رژیم غذایی ممکن است به تدریج تغییر کند تا غذاهای جامد بیشتری مصرف کند.
- ممکن است یک کاتتر ادراری (سوند) در مثانه بیمار تعبیه شود.
- بسته به وضعیت بیمار، ممکن است برای مدتی به یک مرکز توانبخشی منتقل شود تا قدرت خود را بازیابد.
- قبل ترخیص از بیمارستان، پزشک دستورالعمل هایی را برای مراقبت در منزل به بیمار می دهد که در بخش بعدی مورد بررسی قرار خواهیم داد؛
مراقبت های بعد از عمل کرانیکتومی خانه
- محل برش جراحی باید خشک و تمیز نگه داشته شود. پزشک دستورالعمل های خاصی برای حمام کردن به بیمار می‌دهد. اگر از بخیه یا استاپلر ها (منگنه های جراحی) استفاده شده باشد، در طی ویزیت مطب بعدی برداشته خواهند شد.
- محل برش در سر ممکن است درد داشته باشد، مخصوصاً با تنفس عمیق و سرفه؛ به همین دلیل طبق توصیه پزشک، مسکن برای درد تجویز می‌شود. آسپرین یا سایر داروهای رقیق کننده خون ممکن است احتمال خونریزی را افزایش دهند.
- بیمار باید تمرینات تنفسی آموزش دیده در بیمارستان را برای جلوگیری از عفونت ریه ادامه دهد. به وی توصیه می‌شود که از قرار گرفتن در معرض عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی (سرماخوردگی و آنفولانزا) و محرک ها مانند دود تنباکو، دود و آلودگی محیطی اجتناب کند.
- بیمار باید به تدریج فعالیت بدنی خود را افزایش دهد. ممکن است چندین هفته طول بکشد تا به سطح انرژی و قدرت قبلی خود بازگردد.
- ممکن است به وی دستور داده شود که برای چند هفته از بلند کردن وسایل سنگین خودداری کند تا از فشار بر برش جراحی جلوگیری شود.
- تا زمانی که پزشک به وی اجازه نداده است نباید رانندگی کند.
- با مشاهده هر یک یک از موارد زیر پس از جراحی کرانیکتومی باید با پزشک خود تماس بگیرد:
- تب یا لرز
- قرمزی، تورم، خونریزی یا سایر ترشحات از محل برش یا صورت
- افزایش درد در اطراف محل برش
- تغییر بینایی
- گیجی یا خواب آلودگی بیش از حد
- ضعف بازوها یا پاها
- مشکل در گفتار
- مشکل در تنفس، درد قفسه سینه، اضطراب یا تغییر در وضعیت ذهنی
- خلط سبز، زرد یا خونی
- تشنج
نتیجه گیری
در این مقاله سعی شد در مورد جراحی کرانیکتومی به صورت آکادمیک و عمومی کامل توضیح داده شود و امیدواریم شما عزیزان استفاده لازم را از این مطلب برده باشید.
اگر شما جراحی کرانیکتومی انجام داده اید و یا نیاز به این جراحی دارید، برای شما آرزوی سلامتی می‌کنیم و انشالله که هر چه زود تر سلامتی کامل خود را بدست آورید و از نتایج این جراحی خرسند باشید.
همچنین اگر پیرامون جراحی کرانیکتومی سوالی دارید و یا تجربه ای از این جراحی کسب کرده اید، خوشحال می‌شویم با ما درمیان بگذارید تا محتوای این مقاله با همکاری شما عزیزان کامل تر شود.
منابع مقاله جراحی کرانیکتومی (references)
سایت rochester، سایت ncbi، سایت hopkinsmedicine و آناتومی گری
مقاله های مرتبط با جراحی کرانیکتومی
جهت مشاهده اطلاعات هر جراحی بر روی تصویر مرتبط کلیک فرمایید.
