زخم دیابتی یک زخم باز است که در حدود 15 درصد از بیماران دیابتی به زخم پای دیابتی دچار میشوند و این زخم معمولا در سمت دیستال (پایین) پا قرار دارد.
در برخی موارد افراد به دلیل عفونت یا سایر عوارض مرتبط با زخم دیابتی دربیمارستان بستری میشوند.
زخم پای دیابتی قابل پیشگیری است اما در برخی موارد به سبب پیشرفت زخم و عدم درمان مناسب ممکن است ناچارا عضو قطع شود.
زخم دیابتی (زخم پای دیابتی)
زخم دیابتی از رایج ترین عوارض بیماری دیابت به خوبی کنترل نشده است و معمولا در پی کنترل ضعیف قند خون، نوروپاتی، بیماری عروقی محیطی و یا گردش خون ضعیف ایجاد میشود.
زخم دیابتی اغلب روی پاها ایجاد میشود اما در مواردی بسیار نادر در سایر نقاط بدن از جمله دست و چین های روی پوست معده نیز ایجاد میشوند.
زخم دیابتی معمولا به صورت زخم باز روی پوست بوده که التیام نمیابد.
یک زخم دیابتی اغلب به صورت ترومای جزئی آغاز شده و به دلیل ترکیبی از عوامل مثل آسیب عصبی و روند بهبود آهسته فرد ممکن است متوجه آسیب خود نشده و در نتیجه آن به زخم تبدیل گردد.
بدون مدیریت صحیح ممکن است که زخم دیابتی دچار نکروز یا قانقاریا شود و نیاز به آمپوته (قطع عضو) شود.
انواع زخم دیابتی
عمدتا زخم دیابتی سه نوع اصلی دارد که عبارتند از:
نوروپاتی
این زخم ها در اثر نورپاتی محیطی ایجاد میشود و به این صورت است که فرد حس خود را از دست میدهد و قادر به احساس درد نیست.
ایسکمیک
این نوع در اثر ایسکمی ایجاد میشود یعنی زمانی که بخشی از بدن خون کافی دریافت نمیکند.
نوروایسکمیک
این نوع از زخم ترکیبی از دو نوع قبلی است و طی نوروپاتی و ایسکمی ایجاد شده است.
علائم زخم دیابتی
زخم دیابتی نوعی زخم باز است که معمولا طوری عمیق است که بافت های زیرین و حتی استخوان را تحت تاثیر قرار میدهد.
زخم دیابتی در مراحل اولیه علامت خاصی ندارد اما چنانچه دچار عفونت شود دارای علائمی همچون تورم، سخت شدن پوست، قرمزی اطراف ضایعه، درد موضعی و وجود چرک است.
برای شناسایی پیشرفت زخم و بررسی عواملی که در ایجاد آن نقش دارند از طبقه بندی های مختلفی استفاده میشود و یکی از رایج ترین سیستم ها طبقه بندی راگنر است که در ادامه، به نقل از “کتابخانه ملی پزشکی آمریکا در مورد زخم دیابتی” به شرح آن می پردازیم:
درجه 0
در این مرحله پوست سالم است اما پا در معرض خطر آسیب قرار دارد.
درجه 1
در این مرحله زخم سطحی مشاهده میشود.
درجه 2
در این مرحله زخم عمیق تر میشود.
درجه 3
در این مرحله درگیری بافت عمیق تر بوده و با آبسه یا استئومیلیت همراه است.
درجه 4
در این مرحله قسمتی از پا دچار قانقاریا میشود.
درجه 5
در این مرحله قانقاریا پیشرفت کرده و کل پا را درگیر میکند.
پس از ارزیابی زخم لازم است که موارد زیر بررسی شود:
- عملکرد حسی و حرکتی پا: بررسی رفلکس پا و لرزش و لمس سبک
- شکل پا: بررسی از نظر تغییر در ظاهر و تحلیل عضلات
- وضعیت پوست: بررسی از لحاظ وجود قرمزی، پینه و یا تعریق
- وضعیت عروقی: بررسی از نظر نبض، فشار خون و شکل موج داپلر
عوامل خطر زخم دیابتی
هر کسی که دیابت دارند امکان دارد که مبتلا به زخم دیابتی شود.
افرادی که از انسولین استفاده میکنند، بیماران کلیوی، چشمی و قلبی مرتبط با دیابت احتمال بیشتری دارد که به زخم دیابتی دچار شوند.
اضافه وزن، مصرف الکل و تنباکو از دیگر مواردی هستند که از دیگر مواردی هستند که در ایجاد زخم دیابتی موثرند.
هم چنین افرادی که از کفش نامناسب استفاده میکنند نیز میتوانند در معرض خطر ابتلا به زخم دیابتی باشند.
به طور کلی میتوان گفت سن زیاد، طولانی تر شدن دیابت، سیگار، چاقی، فشار خون بالا، گردش خون ضعیف در اندام ها مثل پاها، التهاب و تغییرات در تعداد گلبولهای سفید خون عواملی هستند که میتوانند ریسک ابتلا به زخم دیابتی را افزایش دهند.
علل ایجاد زخم دیابتی
زخم ها درپی عواملی چون نوروپاتی یا عذم احساس درد در پا، گردش خون ضعیف، بدشکلی پا، سوزش (به دلیل اصطکاک و یا فشار)، ضربه و طول مدت دیابت ایجاد میشوند.
بیمارانی که مدت طولانی ای است به دیابت مبتلا هستند ممکن است دچار نوروپاتی شوند یعنی درد را در پاها به طور کامل حس نکنند که این حالت به دلیل آسیب عصبی ناشی از افزایش زیاد گلوکز خون در طول زمان ایجاد میشود و این آسیب عصبی میتواند بدون درد ایجاد شود و حتی خود فرد متوجه آن نباشد.
بیماری عروقی میتواند زخم پا را پیچیده کند و توانایی بدن را برای التیام زخم کاهش دهد و ریسک عفونت را بالا ببرد.
افزایش گلوکز خون نیز میتواند سبب کاهش توانایی بدن برای مبارزه با عفونت احتمالی شود و در نهایت روند بهبود را به تاخیر بیندازد.
عوارض زخم دیابتی
- قانقاریا (مردن بخشی از بافت های بدن به دنبال عفونت جدی یا عدم دریافت خون کافی)
- استئومیلیت یا عفونت استخوان
- بد شکلی دائمی
- خطر سپسیس
- در بدترین حالت آمپوتاسیون یا قطع عضو
زمان مراجعه به پزشک برای زخم دیابتی
بهترین راه برای تعیین اینکه آیا فرد به دلیل دیابت در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به زخم دیابتی هست یا نه مراجعه منظم به پزشک و بررسی علائم است.
پزشک اینکه پای فرد حس دارد یا دچار نوروپاتی شده را با ابزاری تحت عنوان مونوفیلامنت بررسی میکند.
همچنین نبض فرد نیز گرفته میشود.
فرد بیمار در صورت مشاهده هر کدام از علائم زیر لازم است که به پزشک مراجعه کند:
- قرمزی، افزایش گرما یا تورم و یا افزایش استحکام در اطراف زخم
- زهکشی اضافی و وجود چرک تب یا لرز و درد زیاد
- زخمی که سیاه ، آبی و سفید باشد
پیشگیری از ایجاد زخم دیابتی
بهترین راه درمان بیماری در گام نخست جلوگیری از ایجاد آن است.
افرادی که در معرض خطر ابتلا هستند لازم است که به طور منظم به پزشک متخصص مراجعه کنند.
کاهش عوامل خطر با عدم استعمال سیگار و الکل، کنترل قند و کلسترول خون و پوشیدن کفش و جوراب مناسب میتواند سبب پیشگیری از ایجاد زخم شود.
یادگیری نحوه چک کردن پاها برای تشخیص زودهنگام زخم دیابتی بسیار حائز اهمیت است.
فرد لازم است که پاهای خود (به ویژه بین انگشتان پا و کف پا) را روزانه از نظر بریدگی، کبودی، ترک، تاول، زخم و هرگونه علامت غیر عادی بررسی کند.
فرد باید هنگام مراجعه به پزشک کفش ها و جوراب های خویش را خارج کند تا پاها معاینه شوند.
هر مشکلی که کشف میشود هرچند هم که ساده به نظر برسد باید جدی گرفته شده و حتما فرد به دکتر مراجعه و پیگیری کند.
از دیگر کارهایی که جهت جلوگیری از ابتلا به زخم دیابتی انجام داد میتوان به موارد ذکر شده توسط سایت health line در مورد زخم دیابتی اشاره کرد:
- شست و شوی روزانه پاها
- کوتاه کردن به اندازه ناخون ها
- خشک و مرطوب نگه داشتن پاها
- تعویض مرتب جوراب و پوشیدن کفش مناسب
- جهت برداشت پینه و میخچه مراجعه به متخصص
زخم های دیابتی امکان برگشت دارند بنابراین اگر عود کند بافت اسکار ممکن است عفونی شود بنابراین احتمال دارد که پزشک توصیه کند بیمار از نوعی کفش که مختص افراد دیابتی طراحی شده استفاده کند.
درمان زخم دیابتی
درمان اغلب بستگی به درجه زخم دارد.
در صورت وجود عفونت پزشک احتمالا آنتی بیوتیک تجویز میکند.
ممکن است برای شناسایی عامل ایجاد عفونت نیاز به نمونه بافلت باشد و بیوپسی از بافت برداشته شود.
نوع آنتی بیوتیک تجویز شده توسط پزشک و دوز آن بستگی دارد به نوع و شدت عفونت.
در برخی موارد جهت بهبود و کاهش فشار روی ناحیه و جلوگیری از عوارض بیشتر جراحی انجام شود.
جهت مشاوره و اطلاع از روش های درمانی زخم دیابتی با بروز ترین متد درمانی، به صفحه “درمان زخم دیابتی در اصفهان” مراجعه فرمایید.
انواع جراحی مورد استفاده برای زخم دیابتی عبارتند از:
- دبریدمان (برداشت بافت آسیب دیده)
- پانسمان نوین
- تراشیدن یا برداشتن استخوان
- بازسازی
- تنظیم مجدد یا همجوشی مفاصل
- طولانی شدن تاندون ها
- قطع عضو یا آمپوتاسیون
- پیوند پوست
- اوزون تراپی
- ماگوت تراپی
- لایت تراپی
- لیزر درمانی زخم دیابتی
- وکیوم تراپی
- پی ار پی
- لیچ تراپی
دبریدمان زخم دیابتی
یکی از راه های درمان زخم دیابتی، دبریدمان است یعنی از بین بردن بافت های آسیب دیده با روش جراحی.
دبرید زخم دیابتی به این صورت است که پوست اطراف زخم تمیز و ضدعفونی شده و زخم با ابزاری فلزی بررسی میشود تا عمق زخم مشخص شود و اینکه آیا ماده یا جسمی خارجی درون زخم وجود دارد یا نه.
در نهایت بافت مرده جدا شده و شست و شو انجام میشود.
پس از دبرید زخم ممکن است بزرگتر و عمیق تر به نطر برسد.
زخم های صورتی و قرمز رنگ زودتر التیام میابد و زخم های رنگ پریده، بنفش یا سیاه دیرتر بهبود میابد.
مراقبت از زخم و پانسمان
از جمله اقداماتی که جهت مراقبت از زخم دیابتی باید انجام شود عبارتند از:
- کنترل سطح قند خون
- تمیز کردن هر روز زخم با استفاده از پانسمان یا باند
- کاهش فشار وارده بر زخم با استفاده از عصا، صندلی یا گچ
- اجتناب از راه رفتن با پای برهنه مگر با اجازه متخصص مربوطه
- کنترل خوب فشار خون، کنترل کلسترول بالا و ترک سیگار
- انواع پانسمان بسته به نظر متخصص مربوطه برای زخم دیابتی میتواند استفاده شود.
ابتدا از پانسمان مرطوب استفاده میشود به گونه ای که یک پانسمان مرطوب روی زخم گذاشته میشود که با خشک شدن پانسمان مواد زخم را جذب میکند و زمانیکه پانسمان برداشته میشود، مقداری از بافت همراه با آن برداشته میشود.
انواع دیگر پانسمان عبارتند از:
- پانسمان حاوی دارو
- جایگزین های پوست (اتوگرافت و زنوگرافت)
متخصص تعیین میکند که هرچند وقت یکبار باید پانسمان تعویض شود.
لازم است که پانسمان و پوست اطراف آن خشک نگه داشته شود و بافت سالم اطراف زخم خود بیش از حد خیس نشود چرا که میتواند بافت سالم را نرم کند و مشکلات بیشتری را ایجاد کند.
نتیجه گیری
زخم دیابتی از شایع ترین عوارض بیماری دیابت است که در اثر نوروپاتی دیابتی، ایسکمی و یا ترکیبی از این دو ایجاد میشود و در آغاز یک ترومای ساده بوده که به علت نبود حس درد علامتی نداشته و پیشزفت میکند و میتواند استخوان و ماهیچه را نیز با عمیق تر شدن درگیر کند.
با پوشیدن کفش و جوراب مناسب و ارزیابی مداوم پاها و کنترل قند و کلسترول و فشار خون میتوان از بروز زخم دیابتی پیشگیری کرد.
درمان زخم دیابتی معمولا استفاده از داروهای آنتی بیوتیک در صورت وجود عفونت باکتریایی و پانسمان و دبرید بافت های مرده و آسیب دیده میباشد.
زخم دیابتی در صورت کنترل نشدن میتواند وخیم تر شده و در نهایت منجر به قطع عضو بیمار گردد.
بنابراین لازم است که ملاحظات مربوطه انجام شود.
