سیستکتومی تخمدان

آناتومی تخمدان (Ovary)

تخمدان ها در زنان مشابه بیضه ها در مردان است و خاستگاه جنینی مشابه دارند.

 تخمدان ها دو عضو بادامی شکل کوچکی هستند که در طرفین رحم قرار دارند و به عنوان گنادهای جنسی مونث یا غدد جنسی شناخته میشوند.

تخمدان ها دو عملکرد اصلی دارند:

۱. تکامل آزاد کردن تخمک ( اوولاسیون)

۲. ترشح هورمون ها (به طور عمده استروژن و پروژسترون)

کیست تخمدان

کیست تخمدان ، کیسه های پر از مایع در تخمدان یا روی سطح آن است.

 بسیاری از زنان در برخی مواقع دچار کیست تخمدان می شوند. بیشتر کیست های تخمدان ناراحتی کمی را نشان می دهند یا هیچ گونه ناراحتی ندارند و بی ضرر هستند. اکثر آنها بدون درمان طی چند ماه ناپدید می شوند.

با این حال ، کیست های تخمدان – به ویژه آنهایی که پاره شده اند – می توانند علائم جدی ایجاد کنند.

لازم است زنان برای محافظت از سلامتی خود ، به طور منظم معاینات لگنی را انجام دهند و علائم را بشناسند که می تواند نشان دهنده یک مشکل بالقوه جدی باشد.

علائم کیست تخمدان:

بیشتر کیست ها علائم ایجاد نمی کنند و خود به خود برطرف می شوند. با این حال ، کیست بزرگ تخمدان می تواند باعث موارد زیر شود:

درد لگن – درد مبهم یا تیز در قسمت پایین شکم در کنار کیست

پری یا سنگینی در شکم فرد

نفخ

زمان مراجعه به پزشک:

درد ناگهانی ، شدید شکم یا لگن

درد همراه با تب یا استفراغ

علائم شوک: پوست سرد و ملتهب ؛ تنفس سریع و پی در پی؛ و سبکی سر یا ضعف

علل ایجاد و انواع کیست تخمدان:

بیشتر کیست های تخمدان در نتیجه چرخه قاعدگی (کیست های عملکردی) ایجاد می شوند. انواع دیگر کیست ها بسیار کمتر رایج هستند.

کیست های عملکردی:

تخمدان به طور معمول هر ماه ساختارهایی شبیه به کیست به نام فولیکول رشد می کند. فولیکول ها هورمون های استروژن و پروژسترون تولید می کنند و هنگام تخمک گذاری تخمک آزاد می شود.

اگر یک فولیکول طبیعی ماهانه به رشد خود ادامه دهد ، به عنوان یک کیست عملکردی شناخته می شود. دو نوع کیست عملکردی وجود دارد:

کیست فولیکولار. در اواسط چرخه قاعدگی ، یک تخمک از فولیکول خود بیرون می زند و به سمت لوله فالوپ حرکت می کند. کیست فولیکولار زمانی شروع می شود که فولیکول پاره نشده یا تخمک خود را آزاد نمی کند ، اما به رشد خود ادامه می دهد.

کیست جسم زرد وقتی فولیکول تخمک خود را آزاد می کند ، برای بارداری شروع به تولید استروژن و پروژسترون می کند. این فولیکول اکنون جسم زرد نامیده می شود. گاهی اوقات ، مایع در داخل فولیکول تجمع می یابد و باعث می شود جسم زرد به کیست تبدیل شود.

کیست های عملکردی معمولاً بی ضرر هستند ، به ندرت باعث درد می شوند و اغلب طی دو یا سه دوره قاعدگی خود به خود ناپدید می شوند.

⁉️ انواع کیست هایی که به عملکرد طبیعی چرخه قاعدگی شما ارتباط ندارند عبارتند از:

کیست های درموئید اینها که تراتوما نیز نامیده می شوند ، می توانند حاوی بافتی مانند مو ، پوست یا دندان باشند ، زیرا از سلول های جنینی تشکیل می شوند. آنها به ندرت سرطانی هستند.

سیستادنوم ها اینها در سطح تخمدان ایجاد می شوند و ممکن است با یک ماده آبکی یا مخاطی پر شوند.

اندومتریوم ها اینها در نتیجه شرایطی ایجاد می شوند که در آن سلولهای آندومتر رحم خارج از رحم شما رشد می کنند (آندومتریوز). مقداری از بافت می تواند به تخمدان متصل شده و رشد ایجاد کند.

کیست های درموئید و سیستادنوم ها می توانند بزرگ شوند و باعث می شوند تخمدان از موقعیت خود خارج شود. این امر احتمال پیچ خوردن دردناک تخمدان را که پیچ خوردگی تخمدان نامیده می شود ، افزایش می دهد. پیچ خوردگی تخمدان همچنین ممکن است منجر به کاهش یا توقف جریان خون در تخمدان شود.

ریسک فاکتورها:

خطر ابتلا به کیست تخمدان با موارد زیر افزایش می یابد:

مشکلات هورمونی. اینها شامل مصرف داروی باروری کلومیفن (کلومید) است که برای تخمک گذاری شما استفاده می شود.

بارداری. گاهی اوقات ، کیستی که هنگام تخمک گذاری ایجاد می شود ، در تمام دوران بارداری روی تخمدان شما باقی می ماند.

اندومتریوز این وضعیت باعث می شود سلول های آندومتر رحم در خارج از رحم شما رشد کنند. مقداری از بافت می تواند به تخمدان متصل شده و رشد ایجاد کند.

عفونت شدید لگن. اگر عفونت به تخمدان ها سرایت کند ، می تواند باعث ایجاد کیست شود.

کیست تخمدان قبلی اگر یکی از آنها را داشته اید ، به احتمال زیاد پیشرفت بیشتری خواهید داشت.

عوارض:

برخی از زنان کیست های کمتری ایجاد می کنند که پزشک در حین معاینه لگن پیدا می کند. توده های تخمدان کیستیک که پس از یائسگی ایجاد می شوند ممکن است سرطانی (بدخیم) باشند. به همین دلیل انجام معاینات منظم لگن بسیار مهم است.

عوارض نادر مرتبط با کیست تخمدان عبارتند از:

پیچ خوردگی تخمدان. کیست هایی که بزرگ می شوند می توانند باعث حرکت تخمدان شوند و احتمال پیچ خوردن دردناک تخمدان (پیچ خوردگی تخمدان) را افزایش می دهند. علائم می تواند شامل شروع ناگهانی درد شدید لگن ، تهوع و استفراغ باشد. پیچ خوردگی تخمدان همچنین می تواند جریان خون به تخمدان را کاهش داده یا متوقف کند.

پارگی کیستی که پاره شود می تواند باعث درد شدید و خونریزی داخلی شود. هرچه کیست بزرگتر باشد ، احتمال پارگی بیشتر است. فعالیت شدید که بر لگن تأثیر می گذارد ، مانند رابطه جنسی واژینال ، همچنین خطر را افزایش می دهد.

جلوگیری:

اگرچه راهی برای پیشگیری از کیست تخمدان وجود ندارد ، اما معاینات منظم لگن به فرد اطمینان می دهد که تغییرات تخمدان در اسرع وقت تشخیص داده می شود. فرد باید مراقب تغییرات در چرخه ماهانه خود باشد ، از جمله علائم غیرعادی قاعدگی ، به ویژه آنهایی که بیش از چند چرخه باقی می مانند و باید  با پزشک خود در مورد تغییرات مربوط به خود صحبت کند.

تکنولوژی جراحی سیستکتومی تخمدان

جراحی جهت برداشت کیست تخمدانی ممکن است به عنوان اوفوروسیستکتومی، سیستو اوفورکتومی و یا سیستکتومی تخمدان نام گذاری شود.

بسیاری از کیست ها و تومورهای خوش خیم تخمدان، توسط برداشت موضعی یا حفظ تخمدان  درمان میشود. یک کیست بزرگ ممکن است قبل از برداشت، آسپیره گردد.

بلافاصله بعد از برداشت، جراح کیست را جهت بررسی ویژگی های ظاهری و فروزن ساکشن (هر دو کار مهم است)، برش می زند. اگر از خوش خیم بودن ضایعه اطمینان وجود دارد، فقط برداشت کیست یا جدا کردن بخش آسیب دیده (مثل آندومتر) ، موجه است (با حفظ بافت طبیعی).

Refrence : تکنیک اتاق عمل بری و کهن

مراحل جراحی سیستکتومی تخمدان

(به روش لاپاراسکوپی)

 سیستکتومی تخمدان اغلب از طریق لاپاراسکوپی انجام میشود.

 مراحل اولیه مشابه جراحی های لاپاراسکوپی است.

 ورود لاپاراسکوپ و در صورت لزوم آزاد سازی چسبندگی ها

 بعد از ورود در صورت لزوم شست و شوی صفاقی برای سیتولوژی انجام میشود.

 نکته: رعایت نکات ایمنی مربوط به نمونه

 کیست تخمدان آزاد شده و کورتکس کیست با ابزار بیوپسی گرفتخ میشود.

 برش کورتکس توسط،قیچی ، کوتر مونوپولار لاپاراسکوپیک و یا لیزر CO2 ⏪ نمایان شدن کیست

 گسترش برش با قیچی ⏪ استفاده از روش هیدرودایسکشن تحت فشار جهت جدا کردن کیست از استرومای تخمدان

 جدا کردن کیست  و قرار دادن آن در داخل یک کیسه لاپاراسکوپی و سپس خارج کردن آن از طریق یک پورت از شکم

 در روش دیگر :

باز کردن کیست و شست و شوی کامل آن با هیدرودایسکشن و سپس خارج کردن آن

در حین خروج مایع ، حفره لگن با لاواژ تمیز میشود.

تغییر پوزیشن بیمار معمولا از پوزیشن ترندلنبرگ به پوزیشن سوپاین (* این پوزیشن مانع ورود مایع به بخش فوقانی حفره شکم میشود)

 کنترل هموستاز با استفاده‌ از الکتروکوتر لاپاراسکوپیک مونوپولار

 تخمدان معمولا بخیه نمیشود؛ اما چنانچه شکاف لبه ها وسیع باشد، جراح میتواند آنها را با بخیه قابل جذب سنتتیک ۰-۴ به صورت شل به هم نزدیک کند.

 مراحل پایانی مشابه جراحی های لاپاراسکوپی است.

 Refrence: مراقبت های جراحی الکساندر

اطلاعات جراحی سیستکتومی تخمدان

اندیکاسیون:

رشد تخمدان (توده) در هر دو تخمدان وجود دارد.

کیست تخمدان که تحت مراقبت قرار می گیرد در عرض 2 تا 3 ماه کوچک نمی شود یا از بین می رود.

یک آزمایش سونوگرافی نشان می دهد که کیست یک کیست ساده کاربردی نیست.

فرد دارای تخمدان هستید و هرگز قاعدگی نداشته  (به عنوان مثال ، یک دختر جوان).

و یا یائسگی را پشت سر گذاشته اند ( زن یائسه ).

استفاده از قرص های ضد بارداری (مگر اینکه از قرص های پروژستین با دوز کم استفاده شود یا قرصی را فراموش کرده باشد ، که احتمال کیست عملکردی مربوط به تخمک گذاری را بیشتر می کند).

هدف از جراحی:

 تأیید تشخیص کیست تخمدان ، برداشتن کیست ایجاد کننده علائم و رد سرطان تخمدان

 مراقبت های بعد از جراحی

معمولا بعد از عمل لاپاراسکوپی نیاز به بستری نیست و بیمار ترخیص میشود، لذا باید یک نفر همراه فرد داشته باشد که وی را به منزل ببرد.

بعد از جراحی لاپاروتومی ، ممکن است بیمار 2 تا 4 روز در بیمارستان مانده و در 4 تا 6 هفته به فعالیتهای معمول خود بازگردد.

 تجویز مسکن در دو روز اول به سبب کاهش درد جزئی و کبودی در ناحیه برش ها که ممکن است پس از عمل وجود داشته باشد.

احساس درد در ناحیه شانه و قفسه سینه که ممکن است به سبب استفاده از گاز CO2 در حین عمل ایجاد شود و به مرور بهبود میابد.

اجتناب از ورزش و بلند کردن اجسام سنگین تر از ۱۰ کیلوگرم یک هفته پس از جراحی.

خودداری از نوشیدنی های گاز دار به مدت ۴۸ ساعت .

حالت تهوع پس از جراحی طبیعی است.

 رژیم غذایی سبک شب پس از انجام جراحی

 به سبب استفاده از لوله هوایی در نای ممکن است گلو درد ایجاد شود. با مصرف آب نبات و قرص های گلو این درد کاهش میابد.

 مزیت جراحی لاپاراسکوپی نسبت به جراحی باز:

کمتر شدن مدت زمان ماندن و بستری شدن فرد در بیمارستان + درد کمتر بیمار پس از جراحی به سبب استفاده از ابزار های کوچک + چسبندگی کمتر تخمدان پس از جراحی

 بیهوشی:

جنرال

خطرات جراحی:

 امکان بازگشت کیست های تخمدان پس از جراحی

 درد ممکن است کنترل نشود.

امکان ایجاد بافت اسکار (چسبندگی)  در محل جراحی ، روی تخمدان ها یا لوله های فالوپ یا در لگن

احتمال ایجاد عفونت

 احتمال آسیب روده و مثانه حین جراحی

تکنولوژی جراحی اوفورکتومی و اوفوروسیستکتومی

(Oophorectomy) & (Oophorocystectomy)

اوفورکتومی، به معنای جراحی برداشت تخمدان است. اوفوروسیستکتومی، جراحی خارج نمودن کیست تخمدانی است.

کیست های عملکردی، عامل اساسی بزرگ شدن تخمدان میباشند و کیست های فولیکولار شایع ترین هستند. کیست های عملکردی، در جسم زرد رشد میکنند. توده های کیستی خوش خیم، که تحت عنوان کیست های درموئید شناخته میشوند، بسیار شایع بوده و دارای بافت های اکتودرمال ( غدد عرق، فولیکولهای مو و دندانها) میباشند. از دیگر بافتهایی که درون این کیست ها یافت میشوند شامل بافت های ضمیمه ای پوست میباشند. تومورهای اپیتلیالی تخمدانی، کیستادنوماس سروزی و mucinous cystadenomas ، مستعد تبدیل شدن با بدخیمی هستند.

انتخاب نوع عمل بستگی به سن و نتیجه آزمایشات بیمار و آزمایشات مستقیم آدنکس در طول بررسی جراحی دارد. اگر چنانچه تومور تخمدانی خوش خیم باشد، تنها بخش های قابل مشاهده آدنکس خارج میشوند. معمولا کیست های درموئید، فولیکولار و جسم زرد، خارج میشوند و مقدار زیادی از بافت اصلی تخمدان حفظ خواهند شد. در حاملگی لوله ای، محتویات حاملگی از لوله جدا شده و یا کل لوله فالوپ خارج میشود؛ در برخی موارد حتی تخمدان نیز خارج میگردد. این روش در اغلب موارد به صورت لاپاراسکوپی انجام میشود مگر در مواردی که یک تودا آدنکسی بزرگ وجود دارد.

 Reference: الکساندر

مراحل جراحی اوفورکتومی و اوفوروسیستکتومی

به روش باز

 برش پوست ⬅️ باز شدن لایه های شکمی مثل مراحل لاپاراتومی

 جراح پس از باز نمودن شکاف شکمی چندین گزینه پیش رو دارد:

الف) تخلیه کیست تخمدانی بزرگ ⬅️ با استفاده از سوزن گیژ ۲۱ و سرنگ ۳۰ یا ۶۰ سی سی. ساکشن باید از قبل آماده باشد.  در صورت امکان تمامی بافتهای طبیعی تخمدان حفظ میشوند.

 ب) تخلیه کیست تخمدانی کوچک ⬅️ قرار دادن یک کلمپ در پایه کیست و شکافتن آن. ⬅️ بستن زخم ایجاد شده در تخمدان به وسیله بخیه قابل جذب ( برحسب وضعیت خونریزی و تمایل جراح)

ج) تخلیه کیست درمویید⬅️ حفاظت از ناحیه با پدهای لاپاراتومی رادیواُپک (اگر محتوای کیستیک به درون حفره صفاقی ریخته شود ، سبب التهاب خواهد شد). یک برش در طول پایه کیست بین دیواره و بافت تخمدانی طبیعی ایجاد میشود⬅️ دیواره کیستیک جدا میشود ⬅️ تخمدان به وسیله بخیه اینتراپتد یا ممتد بسته میشود.

د) درمان تخمدان بزرگ و ریسکشن وج⬅️ برداشتن بخش بزرگی از کورتکس تخمدانی در سمت مخالف محل ورود عروق ⬅️ کیست با یک سوزن سوراخ میشود ⬅️ برداشتن یک بافت اضافی استرومای تخمدانی با گسترش عمیق در هلیوم با تیغ شماره ۱۵ ⬅️ بستن کورتکس تخمدان به وسیله بخیه اینتراپتد یا ممتد

 بخیه زدن لوله به دیواری کنار لگن جهت جلوگیری از پایین افتادگی لوله به درون کیسه

 بستن زخم شکمی مشابه جراحی های لاپاراتومی

 در نهایت پانسمان شکمی اعمال میشود.

 Reference: الکساندر

اطلاعات جراحی اوفورکتومی و اوفوروسیستکتومی

 ابزار:

ست شکمی زنان پایه ➕ ابزارهای تروکار و کانولا  ➕ سوزن گیژ ۲۱ ➕ سرنگ ۳۰ یا ۶۰ سی سی

 پانسمان:

پانسمان شکمی

 بیهوشی:

جنرال

 پرپ و درپ:

مشابه اعمال لاپاراتومی

 اندیکاسیون:

برداشت کیست تخمدان و تخمدان در صورتی که دچار کنسر شده باشد.

توضیحات تصویر، برداشت کیست کوچک تخمدانی:

شکل A : ایجاد برش در اطراف تخمدان در نزدیکی دیواره کیست و بافت طبیعی تخمدان. معمولا از دسته بیستوری جهت خارج نمودن محتویات کیست استفاده میشود.

شکلB : زخم تخمدان، بسته میشود.